Politik Belirsizlik ve Tüketici Güveni: Türkiye Ekonomisi Üzerine Ampirik Bir Analiz

Giriş

Herkese selmalar. Bugün yapmış olduğum bir çalışmadan sizlere bahsetmek istiyorum. Bir süredir siyasal iktisat ile ilgileniyorum. Bence politik belirsizlikler tüketici güvenini oldukça etkileyen faktörler arasında ve hatta üst sıralarda yer alan bir değişkendir. Cumhuriyet tarihimiz boyunca aslında bu böyle olmuştur ve sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları degil, siyasi belirsizlik ortasında kalan her ülkenin vatandaşları ve o ülkelerin dış yatırımcıları da bu belirsizliklerden etkilenmiştir. Peki ama neden etkileniyoruz? Çünkü insanoğlu yaşamı boyunca ön göremediği her şeyden korkmuş ve geri çekilmiştir. Bu insanın doğasında olan bir durum. İlk çağlarda insanlar bilmedikleri orman veya bölgeye gitmeye çekinirlerdi. Çünkü ne ile karşılaşacaklarını bilmiyorladı.

Günümüzde de durum tam olarak aynıdır. İşte aslında tam olarak bunun için biz risk tahminleri yapıyoruz. Peki ama neden politika yani yönetimin ülke için verdiği bir karardan etkilenelim? Cevabı basit. Örneğin, bir ülke enflasyonla mücadele etmek için faiz yükseltme politikasını seçti. Bu yatırımcı özellikle yabancı yatırımcı için iyi bir şey. Çünkü yabancı yatırımcı kendi ülkesinde böyle yüksek bir faiz oranı bulamıyor. Dolayısı ile hangi ülkenin faiz oranı daha yüksekse o ülkede yatırım yapıyor. Başka bir örnek, bir ülkede önemli bir kişi herhangi bir nedenden hapse giriyor. Bu o ülkedeki adalet veya hukuk sistemine olan güveni zedeleyebilir. Çünkü hanehalkı bu sefer şöyle düşünebilir: “Eğer yöneticiler böyle yapıyorsa, vatandaşta yapıyordur.” Bu yönetime yani o ülkenin hükümetine olan güveni de zedeler.

Metodoloji

Aşağıda İlhan Kılıç ve Faruk Ballı tarafından geliştirilen ve “Ekonomik Politika Belirsizliği Endeksi” verileri ile TÜİK tarafından her ay yayınlanan “Tüketici Güven Endeksi” verileri karşılaştırılmıştir.

Tarih	ECSU	Tüketici Güven Endeksi
Jan-06	131,713784	98,9
Feb-06	132,222988	98,5
Mar-06	268,604851	99,3
Apr-06	246,869385	100,7
May-06	263,061204	99,3
Jun-06	272,147204	93,7
Jul-06	132,297656	91,1
Aug-06	268,184456	93,9
Sep-06	260,933803	93,6
Oct-06	133,966135	94,3
Nov-06	136,593035	95,6
Dec-06	138,209266	93,8
Jan-07	102,047898	93,7
Feb-07	101,406815	94,4
Mar-07	201,810632	93,9
Apr-07	96,9083441	95,5
May-07	185,102409	96,9
Jun-07	198,283635	96,5
Jul-07	96,5438944	97,2
Aug-07	98,4103362	99,7
Sep-07	93,214868	98,9
Oct-07	182,316042	97,7
Nov-07	54,2508377	93,9
Dec-07	57,2857607	94,7
Jan-08	138,777758	92,6
Feb-08	145,831062	89,0
Mar-08	145,279776	84,3
Apr-08	131,75635	79,5
May-08	280,762714	78,6
Jun-08	149,626303	78,8
Jul-08	140,160378	80,6
Aug-08	135,777916	83,4
Sep-08	146,555216	84,3
Oct-08	162,746649	78,9
Nov-08	322,070216	73,9
Dec-08	321,862268	74,0
Jan-09	227,023273	74,4
Feb-09	219,760245	76,2
Mar-09	231,690496	76,9
Apr-09	106,52311	82,0
May-09	97,6428399	84,7
Jun-09	104,436992	87,5
Jul-09	211,013119	85,7
Aug-09	101,056803	85,8
Sep-09	209,020348	86,6
Oct-09	108,307633	85,3
Nov-09	106,598894	83,8
Dec-09	108,634374	84,0
Jan-10	180,42665	84,3
Feb-10	172,339414	86,5
Mar-10	166,25561	89,1
Apr-10	167,143201	89,9
May-10	172,120278	91,2
Jun-10	267,320197	92,7
Jul-10	161,01891	92,7
Aug-10	162,345827	92,8
Sep-10	331,160312	95,2
Oct-10	106,032484	93,3
Nov-10	176,218098	95,5
Dec-10	180,438637	94,4
Jan-11	169,421127	94,4
Feb-11	120,945289	96,1
Mar-11	169,54642	95,9
Apr-11	327,015073	95,8
May-11	168,728117	95,3
Jun-11	167,426942	98,0
Jul-11	172,138682	97,0
Aug-11	183,413866	94,7
Sep-11	184,273733	95,7
Oct-11	312,528676	92,0
Nov-11	120,273653	92,7
Dec-11	381,104604	92,8
Jan-12	121,144286	92,7
Feb-12	122,077001	94,0
Mar-12	117,405195	93,3
Apr-12	174,53546	88,9
May-12	184,461466	91,8
Jun-12	191,121813	91,1
Jul-12	120,35804	91,9
Aug-12	171,982139	89,9
Sep-12	125,537399	89,1
Oct-12	164,503088	85,3
Nov-12	162,288252	89,9
Dec-12	154,76179	89,3
Jan-13	165,244353	91,8
Feb-13	157,974028	92,0
Mar-13	319,792272	92,2
Apr-13	154,734364	92,8
May-13	166,675281	95,4
Jun-13	158,107685	94,4
Jul-13	164,338297	95,9
Aug-13	312,844203	94,9
Sep-13	162,605388	91,5
Oct-13	157,958278	93,7
Nov-13	160,027563	96,8
Dec-13	163,170516	94,4
Jan-14	117,254075	91,8
Feb-14	107,007892	89,5
Mar-14	105,686921	92,6
Apr-14	100,893129	97,4
May-14	116,239542	95,0
Jun-14	114,158872	93,2
Jul-14	113,850333	93,1
Aug-14	235,913642	93,2
Sep-14	122,412573	94,1
Oct-14	120,314069	91,7
Nov-14	225,684218	90,9
Dec-14	132,585999	90,4
Jan-15	141,0793	89,6
Feb-15	137,047693	89,1
Mar-15	298,382278	86,7
Apr-15	145,771362	87,5
May-15	138,380273	86,7
Jun-15	139,386155	89,3
Jul-15	95,9824273	87,5
Aug-15	135,414412	84,8
Sep-15	126,754884	82,2
Oct-15	91,0057369	86,3
Nov-15	202,541534	95,2
Dec-15	141,300654	93,6
Jan-16	50,7330913	92,2
Feb-16	50,8058229	90,0
Mar-16	51,886538	90,1
Apr-16	49,9036025	91,3
May-16	51,3421427	91,5
Jun-16	54,6910918	91,6
Jul-16	76,617897	88,9
Aug-16	53,1846611	94,7
Sep-16	73,3341091	94,8
Oct-16	77,6388647	95,3
Nov-16	64,806266	91,6
Dec-16	63,6006309	87,4
Jan-17	101,444385	88,7
Feb-17	101,56378	88,0
Mar-17	101,351552	90,1
Apr-17	101,868151	92,0
May-17	184,497111	94,0
Jun-17	191,37838	92,3
Jul-17	97,1738094	92,4
Aug-17	196,036611	93,0
Sep-17	191,316158	92,0
Oct-17	89,1620708	89,9
Nov-17	100,478209	87,6
Dec-17	103,20185	88,2
Jan-18	70,5274298	92,7
Feb-18	65,3454656	93,4
Mar-18	68,8034496	92,5
Apr-18	68,2111913	91,7
May-18	75,0084168	90,7
Jun-18	145,998126	90,6
Jul-18	142,00747	92,1
Aug-18	146,66162	88,2
Sep-18	152,446817	81,1
Oct-18	150,638853	78,8
Nov-18	144,743188	81,2
Dec-18	140,306442	80,1
Jan-19	223,968506	80,5
Feb-19	118,912449	79,2
Mar-19	122,258141	81,3
Apr-19	231,481437	83,6
May-19	237,65936	76,9
Jun-19	114,711524	79,8
Jul-19	219,84843	78,3
Aug-19	109,734396	79,1
Sep-19	115,775918	77,7
Oct-19	233,307268	78,5
Nov-19	198,57385	81,3
Dec-19	234,145492	80,7
Jan-20	76,3322767	81,4
Feb-20	156,615446	79,6
Mar-20	439,808857	81,1
Apr-20	83,3152351	78,1
May-20	86,604442	82,7
Jun-20	157,563795	82,7
Jul-20	68,1600958	82,3
Aug-20	72,5108913	79,4
Sep-20	77,3565475	82,0
Oct-20	79,1642929	81,9
Nov-20	83,7123526	80,1
Dec-20	76,123544	80,1
Jan-21	104,080588	83,3
Feb-21	95,9198614	84,5
Mar-21	107,354895	86,7
Apr-21	106,742286	80,2
May-21	144,767596	77,3
Jun-21	149,440238	81,7
Jul-21	140,8688	79,5
Aug-21	270,895368	78,2
Sep-21	142,752592	79,7
Oct-21	146,253249	76,8
Nov-21	172,704285	71,1
Dec-21	283,644035	68,9
Jan-22	509,152931	73,2
Feb-22	497,227542	71,2
Mar-22	270,337835	72,5
Apr-22	521,294616	67,3
May-22	83,7411196	67,6
Jun-22	88,4092639	63,4
Jul-22	79,6224503	68,0
Aug-22	77,3264858	72,2
Sep-22	84,9458157	72,4
Oct-22	83,266237	76,2
Nov-22	139,97127	76,6
Dec-22	138,488626	75,6
Jan-23	86,7661206	79,1
Feb-23	154,112889	82,5
Mar-23	177,065984	80,1
Apr-23	172,756011	87,5
May-23	88,5985568	91,1
Jun-23	89,8980918	85,1
Jul-23	100,459653	80,1
Aug-23	167,666139	68,0
Sep-23	178,479506	71,5
Oct-23	162,102633	74,6
Nov-23	170,121558	75,5
Dec-23	88,2987928	77,4
Jan-24	98,4782745	80,4
Feb-24	181,549546	79,3
Mar-24	187,891709	79,4
Apr-24	180,204401	80,5
May-24	196,139739	80,5
Jun-24	191,517297	78,3
Jul-24	98,609409	75,9
Aug-24	195,444471	76,4
Sep-24	200,335422	78,2
Oct-24	106,665681	80,6
Nov-24	109,889743	79,8
Dec-24	215,145348	81,3

SUMMARY OUTPUT
Regression Statistics
Multiple R	0,1400043
R Square	0,019601204
Adjusted R Square	0,015263156
Standard Error	7,794904183
Observations	228
ANOVA
	df	SS	MS	F
Regression	1	274,5427509	274,5427509	4,518438951
Residual	226	13731,88006	60,76053122
Total	227	14006,42281
	Coefficients	Standard Error	t Stat	P-value
Intercept	88,92612686	1,153030216	77,12384779	2,582E-164
ECSU	-0,014120304	0,006642779	-2,125662003	0,034616494

Sonuç

Modelde Ekonomik Politika Belirsizliği Endeksi katsayısının negatif çıkması, Türkiye’de vatandaşların ekonomik ve politik gelişmelere duyarlılığının yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak açıklayıcılık düzeyinin düşük olması, tüketici güveninin yalnızca politik belirsizlik tarafından belirlenmediğini; enflasyon, işsizlik, faiz oranları, döviz oynaklığı ve küresel ekonomik gelişmeler gibi birçok faktörün de güven algısını şekillendirdiğini göstermektedir. Bu nedenle politik belirsizlik önemli olmakla birlikte, Tüketici Güven Endeksi üzerinde tek başına belirleyici değildir.

Genel olarak sonuçlar, ekonomik karar alma süreçlerinde belirsizlik faktörünün hem hanehalkı psikolojisini hem de tüketim davranışlarını etkilediğini ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, tüketici güveninin çok boyutlu bir yapıya sahip olması nedeniyle gelecekte yapılacak çalışmalarda modele makroekonomik değişkenlerin de dahil edilmesi, ilişkinin daha güçlü ve kapsamlı şekilde analiz edilmesini sağlayacaktır.

Kaynakça:

·      Baker, S. R., Bloom, N., & Davis, S. J. (Yıl belirtilmiyor). Turkey Economic Policy Uncertainty Index. PolicyUncertainty.com.n https://www.policyuncertainty.com/turkiye_index.html

·      Türkiye İstatistik Kurumu. (2025, Kasım). Tüketici Güven Endeksi. http://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Guven-Endeksi-Kasim-2025-53879